UVOD
Ovaj rad je posvećen analizi klavirskog opusa jedne od najistaknutijih ličnosti srpske muzike
XX/XXI vijeka. Kao muzički pedagog i pisac – teoretičar, Mirjana Živković je ostavila
neizbrisiv trag u sveukupnoj srpskoj muzičkoj zaostavštini. Kako Anica Sabo kaže: „moguće
je da upravo zbog veoma razgranatog raznovrsnog angažovanja u muzičkom životu sredine u
kojoj živi i radi, sama autorka, a potom i svi ostali, nisu odgovarajuću pažnju posvetili njenom
kompozitorskom stvaralaštvu. Došao je trenutak da se taj stav prema opusu Mirjane Živković
izmeni.“1 Sa ovom idejom saglasan je i mentor (bišvi student, a potom i asistent Mirjane
Živković, prof. Zoran Nikolić) na čiju inicijativu je ova master teza i nastala.2
Cilj ovog master rada jeste predstavljanje prvog sveobuhvatnijeg osvrta na djela
Mirjane Živković sa stanovišta muzičke teorije i harmonije, uključujući i osvrt na formu.
Budući da se opusom Mirjane Živković do sada bavila, nažalost, nekolicina muzikologa i
muzičkih analitičara, srazmjerno je mali broj pisanih izvora (naučnih i stručnih radova) o
njenoj muzici. Tek poneki članak, odlomak iz kritike ili intervju, bili su sve što je i sama
autorka posjedovala kao pisani trag o svome djelu. Upravo zbog toga, ovaj rad ima i
svojevrsni viši cilj, a to je da zainteresuje profesionalne muzičare, kojim god naučnim poljem
se bavili, i probudi im svijest o važnosti bavljenja djelima domaćih autora.
Kompozicije koje su uvrštene u ovaj rad poredane su hronološki, prema godini
nastanka. Takvim pristupom i korištenjem komparativne metode omogućava se praćenje
kompozitorskog sazrijevanja autorke jer su obuhvaćena djela nastala u razdoblju od preko 50
godina, od studentskih radova (Dva impresionistička komada, 1958) do onih nastalih nakon
odlaska u penziju (Balada br. 2, 2009). Kratak osvrt na razvojni put dao je i Borislav
Čičovački: „Stvaralački put Mirjane Živković odvijao se uz prepoznavanje ličnih naklonosti
prema raznolikim stilskim podsticajima muzičkog nasleđa: od Šenbergove atonalnosti do
drevnosti srpskog Osmoglasnika, od barkone monodije i Mesijanove postimpresionističke
modalnosti, preko muzike najvećih srpskih prethodnika, Stevana Mokranjca, Slavenskog i
Ljubice Marić, pa do narodne muzike. Ipak, u svakom segmentu opusa Mirjane Živković, bilo
1 Anica Sabo, Stvaralačka poetika Mirjane Živković, u: Žensko pismo/Srpska muzika u evropskom kontekstu,
Valerija Kanački (ured.), Međunarodni naučni skup Srpski jezik, književnost, umetnost, Filološko-umetnički
fakultet, Kragujevac, 2011, 15-21.
2 Zahvaljujući mentoru imao sam veliku čast i zadovoljstvo da lično upoznam Mirjanu Živković, što je za mene
kao muzčkog analitičara, a samim tim i za cjelokupan rad, bilo od neprocjenjive važnosti.2
da je pun oštrina atonalnih sukoba ili da počiva na mirnoj osmoglasničkoj melodiji, prisutan je
ubedljiv intimni svet kompozitora, čiji jezik uvek ostaje namenjen pre svega onim slušaocima
koji poseduju istančanost ka preispitivanju teško pristupačnih predela emocija.“3
Pored komparativne, najznačanija metoda korištena prilikom izrade rada jeste
strukturalna analiza. Posebna pažnja je posvećena akordskim strukturama, kako onim tipično
savremenim tako i onim folklornog izvorišta, te načinu na koji ih autorka tretira. Takođe,
ističe se i uloga ljestvica specifične građe koje kompozitorka u klavirskom opusu frekventno
koristi. Pored elemenata ove metode, za dodatna pojašnjenja korištena su i deskriptivna
tumačenja. Pojedina analitička rješenja u toku rada ostaće na nivou diskusije. Nerijetko će u
takvim slučajevima biti ponuđene dvije ili više opcija za tumačenje istog muzičkog sadržaja.
Često se u tim situacijama navode komentari, opaske i mišljenja same kompozitorke što je od
izuzetnog značaja za ovaj rad i daje mu određenu specifičnu težinu.
Budući da nekolicina klavirskih kompozicija nije uvrštena u ovaj rad, bitno je
napomenuti da je selekcija pažljivo vršena u dogovoru sa mentorom i samom autorkom.4
Neka od izostavljenih djela ne reprezentuju puni kompozitorski potencijal autorke. To se
prvenstveno odnosi na zbirke za djecu: Sedam pesmica – za sviranje i pevanje; Za dečije ruke
na belim i crnim dirkama; Za našu decu – 10 narodnih melodija u lakim kompozicijama za
klavir; Za mlade pijaniste itd. Za neke od kompozicija autorka kaže da se od njih vremenom
„odrodila“ (Dva prelida), i zamolila je da budu izostavljene. Uprkos tome, ovaj rad će
predstaviti, koliko je god moguće, kompletnu sliku o klavirskoj muzici Mirjane Živković
